Δειπνοσοφιστες: μια εκφραση της τεχνης του ευ ζην
Το φαγητό από την αρχαία εποχή, εκτός από ανάγκη είναι και απόλαυση, ευχαρίστηση. Μία από τις καθημερινές και πιο συνηθισμένες απολαύσεις της ζωής μας. Γι΄αυτό το λόγο εξάλλου όλοι οι λαοί, σχεδόν σε όλο τον πλανήτη, δημιούργησαν και καλλιέργησαν την γαστρονομική τους κουλτούρα για την οποία είναι περήφανοι.
Η αφορμή για αυτό το σύντομο άρθρο είναι κάποιες σκέψεις μου απόρροια της ανάγνωσης του βιβλίου «Δειπνοσοφιστές» και ενός προβληματισμού αναφορικά με τις πολλαπλές λειτουργίες ενός γεύματος. Οι άνθρωποι μαζεύονται γύρω από ένα τραπέζι και με ευκαιρία ένα καλό, απλό γεύμα, ζουν και απολαμβάνουν ξεχωριστές και ευχάριστες στιγμές, ανταλλάσσοντας σκέψεις για ποικίλα θέματα. Αυτό έκαναν και οι Δειπνοσοφιστές στην Αρχαία Ρώμη.
Το βιβλίο
Οι Δειπνοσοφισταί είναι ένα συγγραφικό έργο 15 τόμων (που γράφτηκε περίπου το 200 μ.χ) του αρχαίου Έλληνα Αθήναιου από την Ναυκρατίδα της Αιγύπτου. Το έργο αυτό σώζεται στα αρχαία ελληνικά. Σημαντικό έργο της Ελληνιστικής εποχής δίνει στοιχεία για την Ρώμη. Πρωταγωνιστές του είναι γραμματικοί, λεξικογράφοι, ρήτορες, σοφιστές, μουσικοί και άλλοι φιλόσοφοι. Ο Αθήναιος και οι Δειπνοσοφιστές, αυτό το έργο και δυστυχώς δεν σώζεται ολόκληρο, αποτελούν πολύτιμο οδηγό, τόσο για τη γαστρονομία των αρχαίων, όσο και για τις καταναλωτικές συνήθειες της εποχής.
Σε αυτό το συγγραφικό έργο ο Αθήναιος διηγείται στον φίλο του Τιμοκράτη όσα ειπώθηκαν σε ένα συμπόσιο που είχε παραθέσει ο πλουσιότατος και πολυμαθέστατος Ρωμαίος Λαρήνσιος, οποίος ήταν λόγιος και εύπορος χορηγός των τεχνών. Ο Ρωμαίος Λαρήνσιος συγκαλεί λοιπόν συμπόσιο 29 εξεχόντων προσωπικοτήτων της εποχής του. Ποιητές, γραμματικοί, φιλόσοφοι, νομικοί, ρήτορες, μουσικοί και γιατροί θα συνομιλήσουν για διάφορα θέματα όπως είναι το φαγητό, το κρασί, η πολυτέλεια, η μουσική, η σεξουαλική ηθική, τα κουτσομπολιά, η φιλολογία.
Το έργο χαρακτηριστικό εγχειρίδιο γαστρονομίας είναι ένας πανδέκτης εγκυκλοπαίδειας και μια σύνθεση από αλλεπάλληλες καταγραφές παραθεμάτων από εκατοντάδες συγγραφείς. Υπάρχουν ακόμα και κείμενα για το κρασί, τα σύκα, τα μήλα, τα καρύδια, και πολλά άλλα. Το «μενού διαλόγων και μονολόγων» περιλαμβάνει απαγγελία ποιημάτων, ανταλλαγή σκέψεων και απόψεων για πολλά θέματα. Η σημασία του έργου είναι μεγάλη. Οι Δειπνοσοφισταί αποτελούν κορυφαία πηγή έμμεσης παράδοσης καθώς οι συμμετέχοντες στο συμπόσιο μνημονεύουν άλλους συγγραφείς και παραθέτουν ορισμένα αποσπάσματα απ’ αυτούς. Οι ομιλούντες απαγγέλλουν στίχους από έργα σχεδόν 700 αρχαίων Ελλήνων και μνημονεύουν σχεδόν 1.500 άλλα έργα που στις ημέρες μας δεν σώζονται.
Ο συγγραφέας
Ο Ἀθήναιος ο Ναυκρατίτης (τέλη 2ου αι. μ.Χ. – αρχές 3ου αι. μ.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας βιολόγος, φυτολόγος, ζωολόγος, γαστρονόμος, διαιτολόγος, ρήτορας και γραμματικός από την Ναυκράτιδα της Αιγύπτου. Έζησε στην Αλεξάνδρεια και αργότερα στην Ρώμη επί Μάρκου Αυρηλίου και των διαδόχων του. Σημαντικότερο του έργο είναι το αποσπασματικά σωζόμενο «Δειπνοσοφισταί».
Τι είναι οι δειπνοσοφιστές; Καλεσμένοι όλοι, 29 συνολικά πρόσωπα, στο ευφορικό τραπέζι του πλούσιου Ρωμαίου Λαρήνσιου, εκπρόσωποι της τέχνης και της διανόησης της εποχής: ποιητές, γραμματικοί, φιλόσοφοι, νομικοί, ρήτορες, μουσικοί, γιατροί. Ξέρουν πολύ καλά την τέχνη του ο καθένας, περισσότερο όμως ξέρουν τα μυστικά της ευζωίας και τα παραθέτουν στις κουβέντες τους του τραπεζιού - γεύση μιας συναρπαστικής κοινωνικότητας, που εκφράζεται με την ομορφιά της άνετης πρακτικής γνώσης της καθημερινής ζωής. Στο θεατροποιημένο σκηνικό, σε ζωηρά αισιόδοξα στιγμιότυπα, οι χαρισματικοί συνδαιτυμόνες, θα μετατρέψουν την εξωστρεφή χειρονομία της γαστριμαργικής απόλαυσης σε διανοητικό θησαύρισμα μιας διαχρονικής εμπειρικής σοφίας της ζωής.
Δειπνοσοφιστές στη σύγχρονη εποχή
Οι Δειπνοσοφιστές ήταν χαρακτηρισμός που δινόταν στην αρχαία Ελλάδα σε όσους συζητούσαν, κατά τη διάρκεια του δείπνου, για θέματα σχετικά με το φαγητό. Η γαστρονομία λοιπόν, η τέχνη της παρασκευής των φαγητών έτσι που να γίνονται νόστιμα και ορεκτικά, προς τέρψη των αισθήσεων. Μαζί με τις γευστικές απολαύσεις, γύρω από ένα ωραίο τραπέζι, κοινωνικά άτομα, ξαποσταίνουν από τον έντονο ρυθμό της καθημερινότητας και με αργούς ρυθμούς αφιερώνουν χρόνο και στις πνευματικές αναζητήσεις και απολαύσεις.
Οι γεύσεις και απολαύσεις – υλικές, γαστρονομικές, φιλοσοφικές και πνευματικές – το φιλοσοφικό υπόβαθρό τους, και οι εμπεριεχόμενες διαστάσεις της αισθητικής, της κοινωνιολογίας και της τελετουργίας μπορούν να αποτελέσουν ένα πλαίσιο ευζωίας. Η σωστή, η κατάλληλη χρήση αυτών των γεύσεων και απολαύσεων μπορεί να είναι μια υποστηρικτική μέθοδος για μια πιο ποιοτική ζωή.
Συνεπώς, υφίσταται, κατά τη δική μου ταπεινή άποψη, σε αυτή την απόλαυση των γεύσεων – υλικών και πνευματικών - μία διάσταση, ένα υπόβαθρο φιλοσοφικό που σχετίζεται με την Επικούρεια φιλοσοφία, τους Επικούρειους. Ο Επικούρειος είναι ένα άτομο αισιόδοξο, χαρούμενο με θετική σκέψη και στάση. Με βασικές, απλές αρχές την κοινωνικότητα, την απόλαυση, των ευδαιμονία, η απόλαυση των στιγμών και του χρόνου… Άτομα που γελάνε, χαίρονται τη ζωή και φιλοσοφούν την ώρα που ασχολούνται με τις καθημερινές τους υποθέσεις. Υπηρετώντας την απόλαυση και την καλλιέργεια του σώματος και του πνεύματος. Είναι λοιπόν μία τέχνη του ευ ζην. Οι δειπνοσοφιστές σήμερα μπορούν να θεωρηθούν τα άτομα που απολαμβάνουν και ζουν ευχάριστα τις προσωπικές τους στιγμές, μοιράζοντας τα με μια ωραία και απολαυστική παρέα, δίνοντας και παίρνοντας από τους ομοτράπεζους τους. Ακόμη μία απόδειξη ότι η γαστρονομία και οι γευστικές απολαύσεις επιτελούν ταυτόχρονα πολλές λειτουργίες, σε μας επαφίεται να τις εκτιμήσουμε και να τις απολαύσουμε!
Komentáře